Jak powinno wyglądać żywienie w RZS?
Reumatoidalne zapalenie stawów, czyli RZS, jest chorobą autoimmunologiczną tzn. taką, w której organizm atakuje własne komórki. Czemu to robi? Do końca nie wiadomo, ale podejrzewa się czynniki genetyczne, palenie tytoniu, infekcję lub stres. Taki czynnik wyzwala reakcję zapalną, w wyniku której dochodzi do destrukcji stawów i zajęcia błony maziowej. Nieleczona choroba prowadzi do zniekształceń, a nawet do inwalidztwa.
Leczenie RZS to przede wszystkim leczenie farmakologiczne, ale dużą rolę odgrywa również fizjoterapia, rehabilitacja, psychoterapia oraz… dietoterapia. Nie jest to zdanie wyssane z palca, albo przeceniane ze względu na zawód, który pełnię. Fakt znaczenia diety w RZS potwierdzają liczne publikacje naukowe, których źródła podaję na końcu artykułu. Istnieją przesłanki, które pozwalają nam sądzić, że odpowiednio dobrane żywienie wpływa na aktywność choroby, w tym na odczucia bólowe! Odpowiednia dieta, czyli jaka?
Wskazania dietetyczne w RZS
- Jeśli chorujesz na RZS musisz wiedzieć, że nadwaga i otyłość obciążają dodatkowo stawy. Zatem krokiem numer jeden powinna być przemyślana, stopniowa redukcja masy ciała.
- RZS to stan zapalny! W tradycyjnej diecie dominują kwasy tłuszczowe omega 6, co daje skutek zapalny. Aby odwrócić tę sytuację musimy sprawić, żeby w naszej diecie dominowały kwasy omega 3- dlatego włączamy do diety m.in. olej lniany, ryby morskie i siemię lniane.
- Badania wykazały, że stres oksydacyjny odgrywa dużą rolę w rozwoju RZS, dlatego zaleca się wysokie spożycie witaminy E, witaminy C i selenu. Wit. E znajdziemy w zarodkach pszennych i wszelkich olejach, witaminę C w świeżych warzywach i owocach, szczególnie w natce, czy papryce czerwonej lub truskawkach, a selen np. w orzechach brazylijskich.
- Zalecane jest odpowiednie spożycie witaminy D. Ponieważ z dietą dostarczamy jej za mało, a ekspozycja na słońce występuje tylko w okresie wiosenno- letnim, zalecana jest suplementacja.
- Ponieważ RZS towarzyszy często sterydoterapia lub lek methotrexat, dieta musi być dostosowana do leków. W przypadku sterydów bezwzględnie ograniczamy sól, która powoduje jeszcze dodatkowe obrzęki. Methotrexat jest antagonistą kwasu foliowego tj. zabiera go z naszego organizmu, dlatego konieczna jest suplementacja w dawce ustalonej przez lekarza.
- Ważna jest odpowiednia podaż płynów tj. wody, w ilości 2-3 na dobę!
- Kluczowe jest zdiagnozowanie alergii i ewentualnych nietolerancji pokarmowych.
- Wyłączamy całkowicie z diety produkty przetworzone, smażone, słodzone. Eliminujemy cukier i czerwone mięso, a także gotowe szynki. Wędliny i czerwone mięso nasilają wytwarzanie kwasu arachidowego, który zwiększa odpowiedź zapalną ustroju.
- Słodzimy ksylitolem, erytrytolem lub stewią.
- Pewne doniesienia wskazują na negatywne działanie truskawek, pomidorów, szpinaku i czekolady- mają pogłębiać objawy. Obserwuj swoją reakcję .
- Eliminujemy alkohol, kawę i mocną herbatę.
Przydatna ściąga produktów wskazanych w RZS z uwzględnieniem powyższych zaleceń
- Oleje i oliwy: z rzepaku, lniany, z gorczycy, oliwa z oliwek
- Warzywa i owoce: wszystkie warzywa i owoce w miarę możliwości surowe, o ile nie mamy dolegliwości bólowych po zjedzeniu
- Ryby: węgorz, łosoś, śledź, makrela, sardynki
- Mięso: kurczak, cielęcina, indyk, królik*
- Ziarna, pestki, orzechy: siemię lniane, nasiona chia, orzechy włoskie, brazylijskie, zarodki pszenne, otręby
- Przyprawy: goździki, oregano, cynamon, majeranek, mięta, bazylia, tymianek, rozmaryn, kurkuma, curry- bez glutaminianu sodu
- Nabiał: chude twarogi, chude sery, jogurt naturalny o działaniu probiotycznym, kefiry, maślanki**
- Produkty zbożowe: kasza jaglana, chleb żytni razowy ( o ile nie ma nadkwasoty i innych problemów żołądkowych), makaron pełnoziarnisty, kasze, ryż brązowy, płatki owsiane, amarantus, orkisz***
*niektóre publikacje wskazują na pozytywne działanie diety wegetariańskiej w RZS
**niektóre źródła zalecają dietę bezmleczną w łagodzeniu przebiegu RZS
***dwie publikacje podkreślają, że eliminacja glutenu może hamować aktywność choroby
Przykładowy jadłospis- strategia: dieta bezglutenowa, bezmleczna, semiwegetariańska
Śniadanie
Owsianka na wodzie z siekanymi orzechami włoskimi, cynamonem i tartym jabłkiem
- 3-5 łyżek bezglutenowych płatków owsianych
- 1/3 łyżeczki cynamonu
- 2 daktyle
- 1 jabłko
- 3 orzechy włoskie
2 śniadanie
Koktajl egzotyczny
- Mango
- 1/2 banana
- 1/3 szklanki mleczka kokosowego
Obiad
Makrela pieczona z ryżem brązowym i surówką z buraka
- 1 mała makrela
- 3 łyżki ryżu brązowego
- 1 ząbek czosnku
- tymianek, oregano, sok z cytryny
- 1 łyżka oleju lnianego do surówki
- 1 pieczony burak
- pieprz czarny
- koperek
- łyżeczka octu winnego
Podwieczorek
Ciasto marchewkowe
- Marchew
- Olej rzepakowy
- Siemię lniane
- Cynamon
- Mąka z orzechów włoskich
- Ksylitol
Kolacja
Sałatka z soczewicą
- 3 łyżki zielonej soczewicy
- 1 kalarepa
- 1 ogórek kiszony
- 1 ząbek czosnku
- prażone pestki dyni
- 1 łyżka oleju lnianego
Jadłospis jest przykładową strategią. Niektórzy nie będą widzieć różnicy po wyeliminowaniu glutenu, a będą widzieć różnicę po eliminacji np. mleka lub odwrotnie. Każdy przypadek jest indywidualny i trzeba słuchać swojego organizmu. Eliminację danej grupy produktu najlepiej przeprowadzić pod okiem dietetyka, który będzie manewrować jadłospisami. Często jest to proces żmudny, ale przynoszący w końcu ulgę chorym!
Uwaga, pewną skuteczność diety wegańskiej bezglutenowej w RZS również została dowiedziona w kilku badaniach. Jednak ze względu na wiele czynników m.in. ograniczenia i niechęć chorego, taki model żywienia wprowadza się rzadko. Chorzy nie chcą w podeszłym wieku tak restrykcyjnie zmieniać swój jadłospis. W takiej sytuacji proponuje się kompromis. Oczywiście zgłaszają się pacjenci bardzo zdeterminowani do drastycznej zmiany jadłospisu- wtedy mam większe pole do manewru.
Bibliografia
- „Witamina D – nowe spojrzenie w medycynie i reumatologii”
- „Gluten-free vegan diet induces decreased LDL and oxidized LDL levels and raised atheroprotective natural antibodies against phosphorylcholine in patients with rheumatoid arthritis: a randomized study”
- „A vegan diet free of gluten improves the signs and symptoms of rheumatoid arthritis: the effects on arthritis correlate with a reduction in antibodies to food antigens.”
- „Beneficial Role of Antioxidants on Clinical Outcomes and Erythrocyte Antioxidant Parameters in Rheumatoid Arthritis Patients”
- „The role of omega-3 fatty acids contained in olive oil on chronic inflammation.”
